🔻بازار کردستان:
رئیس هیئت عمومی گمرک عراق، در گفت‌وگویی تفصیلی با شبکه «رووداو» از آغاز مرحله سوم اجرای سیستم الکترونیکی گمرکی ASICOD در سال آینده خبر داد و تأکید کرد که هنوز گمرکات اقلیم کردستان به این سامانه متصل نشده‌اند.
سامر قاسم طائی اجرای کامل این سیستم را گامی سرنوشت‌ساز در جهت شفاف‌سازی فعالیت‌های گمرکی، کاهش قاچاق، و افزایش درآمدهای دولت عراق دانست.
افزایش ۱۰۰ تا ۱۵۰ درصدی درآمد گمرکی در دو سال گذشته
سامر قاسم طائی در ابتدای گفت‌وگو اظهار داشت: «درآمد گمرکی عراق تا پایان سال جاری به حدود ۲.۵ تریلیون دینار خواهد رسید و پیش‌بینی می‌کنیم این رقم در سال‌های آینده به بیش از ۳ تریلیون دینار افزایش یابد.»
او این رشد چشمگیر را نتیجه مستقیم اجرای اصلاحات ساختاری و استقرار سیستم الکترونیکی جدید در گمرک دانست و افزود: «در گذشته، روش‌های سنتی و کاغذی سبب کندی روند ترخیص کالا و بروز فساد اداری می‌شد، اما سیستم ASICOD با استانداردهای بین‌المللی طراحی شده و باعث تسریع تجارت، کاهش تخلفات و افزایش شفافیت شده است.»
به گفته وی، اصلاحات گمرکی دولت عراق در دو سطح «اداری» و «فنی» اجرا شده و نتایج ملموسی در پی داشته است. در مدت کمتر از دو سال، درآمد گمرکات فدرال بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ درصد افزایش یافته است، که نشانه موفقیت این طرح در مبارزه با قاچاق و بهبود کارایی سیستم مالی کشور است.
گمرکات عراق در مرحله دوم اجرای ASICOD
رئیس هیات عمومی گمرک عراق درباره روند پیشرفت سیستم آسیکودا گفت:
«اکنون در مرحله دوم اجرای این سیستم قرار داریم و مرحله سوم از سال آینده آغاز خواهد شد. در مرحله دوم، دفاتر گمرکی و نهادهای مرتبط مانند کشاورزی، بهداشت، اندازه‌گیری و کنترل کیفیت به‌صورت خودکار و الکترونیکی به هم متصل شده‌اند و اطلاعات از طریق شبکه ASIC تبادل می‌شود. مرحله سوم نیز شامل ایجاد دروازه یکپارچه الکترونیکی برای تمامی طرف‌های ذی‌ربط است که به‌طور کامل جایگزین مکاتبات کاغذی خواهد شد.»
او تأکید کرد که گمرک عراق اکنون تقریباً به‌طور کامل دیجیتالی شده و مطابق با استانداردهای بین‌المللی سازمان جهانی گمرک فعالیت می‌کند.
فساد اداری کاهش می یابد
طائی خاطرنشان کرد: با اجرای کامل این سیستم، فساد اداری و تخلفات گمرکی به حداقل خواهد رسید و زمان ترخیص کالا نیز به شکل چشمگیری کاهش می‌یابد.»
قاچاق تا ۹۰ درصد کنترل شده است
طائی در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت قاچاق، گفت:
«در بنادر و گذرگاه‌های حکومت فدرال، فعالیت‌های قاچاق تا ۹۰ درصد مهار شده است. همکاری نزدیک ما با اداره دروازه‌های مرزی و استقرار سیستم نظارتی جدید، امکان تقلب و عبور غیرقانونی کالا را بسیار محدود کرده است. هدف ما رسیدن به سطحی است که فعالیت‌های غیرقانونی عملاً حذف شود.»
او افزود که سیستم مدیریت ریسک در گمرک اکنون به‌طور هوشمند عمل می‌کند و پرونده‌های پرریسک را به‌صورت خودکار شناسایی می‌کند تا از قاچاق و دور زدن تعرفه‌ها جلوگیری شود.
تفاوت عوارض گمرکی بر اساس نوع کالا
در بخش دیگری از مصاحبه، رئیس گمرک عراق درباره نرخ عوارض گمرکی توضیح داد:
«تعرفه‌های گمرکی در عراق بر اساس ماهیت کالا تعریف می‌شود و نرخ ثابتی برای همه اقلام وجود ندارد. کالاهای ضروری و داروها با نرخ ترجیحی بین ۰.۵ تا ۱ درصد وارد می‌شوند. کالاهای مصرفی عمومی نیز در همین بازه قرار دارند. اما برای کالاهای غیرضروری مانند خودرو، لوازم آرایشی و کالاهای لوکس، تعرفه‌ها بین ۱۰ تا ۱۵ درصد متغیر است.»
او افزود که «تعاریف گمرکی هر کالا بر اساس قانون گمرک عراق مشخص می‌شود و در صورت نیاز، برای حمایت از تولید ملی یا کشاورزی، تغییرات مقطعی در تعرفه‌ها اعمال می‌شود.»
ساختار گذرگاه‌ها و مراکز گمرکی عراق
سامر قاسم طائی در پاسخ به پرسشی درباره شمار گذرگاه‌های رسمی کشور گفت:
«در حال حاضر، عراق ۲۲ گذرگاه مرزی، دریایی و هوایی دارد که همگی تحت نظارت دولت فدرال فعالیت می‌کنند. فعال‌ترین مراکز، بنادر استان بصره هستند که بیشترین حجم تجارت و ورود کالا را بر عهده دارند.»
وی افزود:«در حوزه زمینی، گذرگاه‌های صفوان، شلمچه و زرباطیه از مهم‌ترین مبادی تجاری با جمهوری اسلامی ایران هستند و روزانه هزاران تن کالا از این مسیرها وارد عراق می‌شود.»
وضعیت اجرای ASIC در اقلیم کردستان
طائی در بخش مهمی از گفت‌وگو به وضعیت اقلیم کردستان پرداخت و گفت:
«در حال حاضر، سیستم ASICOD در تمام گمرکات فدرال عراق اجرا شده، اما در گمرکات اقلیم کردستان هنوز به‌صورت رسمی پیاده‌سازی نشده است. ما جلسات متعددی با مقامات گمرکی اقلیم برگزار کرده‌ایم تا زمینه‌های لازم برای اتصال سیستم‌ها فراهم شود.»
به گفته او، دولت فدرال هیچ مهلت اجباری برای اقلیم تعیین نکرده و رویکرد بغداد بر همکاری و حمایت فنی استوار است. «دولت مرکزی آماده است تمام زیرساخت‌های فنی و آموزشی لازم را برای الکترونیکی‌سازی گمرکات اقلیم فراهم کند. اما تا امروز، اقلیم کردستان هنوز به‌طور عملی وارد فرآیند اتصال به سیستم ASIC نشده است.»
هماهنگی‌های بدون عمل!
طائی تأکید کرد که هماهنگی‌ها و جلسات فنی میان دو طرف ادامه دارد:
«گام‌هایی در جهت هماهنگی برداشته شده، اما هنوز اجرای عملی در اقلیم آغاز نشده است. الکترونیکی شدن مراکز گمرکی نیازمند زیرساخت، آموزش و زمان است. دولت فدرال بر این باور است که با پیوستن اقلیم به سیستم ASIC، مشکلات مربوط به شناسایی مالیاتی، کد کالا و ترخیص گمرکی نیز به‌صورت ریشه‌ای حل خواهد شد.
چالش کد مالیاتی
طائی در ادامه افزود: «یکی از چالش‌های اساسی در مسیر هماهنگی میان گمرک فدرال و اقلیم، موضوع شناسه مالیاتی و وارداتی شرکت‌هاست. دسترسی به سیستم ASIC تنها در صورت ثبت رسمی این شناسه‌ها امکان‌پذیر است. اکنون هماهنگی‌هایی برای صدور این شناسه‌ها برای شرکت‌های کردی آغاز شده تا بتوانند کالاهای خود را از طریق سیستم ASIC ترخیص کنند.»
او گفت که این اقدامات موقت هستند و راه‌حل نهایی تنها با اتصال گمرک اقلیم به سیستم مرکزی به دست می‌آید. در غیر این صورت، بخشی از مبادلات تجاری اقلیم همچنان خارج از چارچوب شفاف الکترونیکی باقی خواهد ماند.
او افزود: «اگر اقلیم کردستان نیز این سیستم را بپذیرد، تمامی داده‌ها و تراکنش‌های گمرکی کشور یکپارچه خواهد شد و این امر نه‌تنها به نفع دولت بلکه به سود تاجران و بخش خصوصی نیز خواهد بود.»
طائی توضیح داد:
«تا زمانی که اقلیم به سیستم ASIC متصل نشده، ما در حال بررسی راه‌حل‌های موقتی برای تسهیل تبادل ارزی و ترخیص کالا هستیم. بازرگانان کرد نباید نگران باشند، اما توصیه ما این است که هرچه سریع‌تر مراحل فنی اتصال به سیستم را آغاز کنند تا از مزایای آن از جمله دریافت دلار با نرخ رسمی بهره‌مند شوند.»
او تأکید کرد: «ما به‌دنبال اعمال فشار نیستیم، بلکه می‌خواهیم روند همکاری را تسریع کنیم. هدف نهایی ما ایجاد یک نظام گمرکی شفاف، منسجم و مدرن برای کل عراق است.»
ستون فقرات اقتصاد
طلایی در پایان این گفت‌وگو یادآور شد:
«گمرک و تجارت ستون فقرات اقتصاد عراق هستند. اصلاحات اخیر در حوزه گمرک و اجرای سیستم ASICOD نه تنها موجب افزایش چشمگیر درآمدها شده، بلکه بستر لازم برای توسعه تجارت آزاد، کنترل قاچاق و جذب سرمایه‌گذاری خارجی را فراهم کرده است. ما امیدواریم که با همکاری دولت اقلیم کردستان، این روند در سراسر عراق تکمیل شود.»
سخنان سامر قاسم طائی نشان می‌دهد که عراق در مسیر دیجیتالی‌سازی کامل گمرکات خود گام‌های بلندی برداشته است. با این حال، تداوم شکاف میان گمرکات فدرال و اقلیم کردستان، چالشی جدی برای یکپارچگی اقتصادی کشور به شمار می‌رود. اگر اقلیم نیز به سامانه ASIC بپیوندد، عراق می‌تواند تا سال ۲۰۲۶ به نظامی یکپارچه و مدرن در حوزه گمرک و تجارت خارجی دست یابد—نظامی که شفافیت، سرعت و عدالت مالی را هم‌زمان محقق می‌کند.