🔻بازار کردستان
در حالی‌که وزارت بازرگانی عراق از ثبات روابط اقتصادی با ایران و برنامه‌ریزی برای افزایش حجم مبادلات تجاری به ۲۰ میلیارد دلار خبر داده است، بررسی‌ها نشان می‌دهد که بغداد همچنان ایران را یکی از مهم‌ترین شرکای اقتصادی خود می‌داند؛ جایگاهی که بر پایه مجموعه‌ای از مزیت‌های رقابتی شکل گرفته و حتی با وجود چالش‌های اقتصادی اخیر نیز برقرار مانده است.
محمد حنون، سخنگوی وزارت بازرگانی عراق، در گفت‌وگو با شبکه روداو اعلام کرد: حجم کنونی مبادلات مالی سالانه دو کشور بیش از ۱۲ میلیارد دلار است و توسعه گذرگاه‌های مرزی و ایجاد مناطق صنعتی مشترک از برنامه‌های اصلی برای افزایش این رقم است.
او در عین حال با اشاره به کاهش صادرات غیرنفتی ایران، تأکید کرد که عراق به دلیل «نزدیکی جغرافیایی» و «قیمت مناسب کالاهای ایرانی» همچنان به همکاری اقتصادی با تهران، به‌ویژه در حوزه انرژی، ادامه خواهد داد.
مزیت جغرافیایی ایران؛ عامل برتری در بازار عراق
تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد که نزدیکی جغرافیایی مهم‌ترین مزیت رقابتی ایران در بازار عراق است؛ مزیتی که هزینه حمل‌ونقل، زمان تأمین کالا و شبکه دسترسی مرزی را برای عراق به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد و عملاً کشور دیگری قادر به رقابت با آن نیست. ایران علاوه بر مرزهای گسترده زمینی، مسیرهای تجاری تثبیت‌شده‌ای در گذرگاه‌هایی مانند پرویزخان، مهران، خسروی و چذابه دارد و با توسعه گذرگاه‌های جدید، این موقعیت را تقویت می‌کند.
قیمت رقابتی کالاهای ایرانی
در کنار موقعیت جغرافیایی، قیمت رقابتی کالاهای ایرانی از عوامل اصلی حفظ سهم بازار است. کالاهای صنعتی، غذایی و ساختمانی ایران به دلیل هزینه تولید پایین‌تر و نرخ ارز، معمولاً با قیمت مناسب‌تری نسبت به ترکیه، اردن یا چین وارد بازار عراق می‌شوند و در بسیاری از موارد جایگزین محلی ندارند. همین مزیت باعث شده است که ایران یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان کالاهای مصرفی و واسطه‌ای عراق باقی بماند.
بخش دیگری از مزیت ایران در انرژی تعریف می‌شود. عراق برای تأمین بخشی از برق و گاز مورد نیاز نیروگاه‌های خود به‌طور مستقیم به ایران وابسته است. این وابستگی ساختاری باعث شده که روابط دو کشور حتی در شرایط تحریم، اختلافات مالی یا فشار سیاسی تداوم یابد. به گفته کارشناسان، هیچ منبع جایگزینی که بتواند در کوتاه‌مدت گاز ایران را برای عراق تأمین کند، در دسترس نیست و همین موضوع موقعیت ایران را برای بغداد راهبردی کرده است.
وابستگی عراق به انرژی ایران؛ نقطه پیوند راهبردی
ایران علاوه بر انرژی، در همکاری صنعتی و فنی نیز نقش پررنگی دارد. بسیاری از کارخانه‌ها و پروژه‌های تولیدی عراق از مهندسان، قطعات و خدمات فنی ایرانی استفاده می‌کنند؛ موضوعی که سخنگوی وزارت بازرگانی عراق نیز بر آن تأکید کرده و گفته است: «تقویت توان کارخانه‌های عراقی از طریق همکاری فنی با ایران در دستور کار قرار دارد.» این نوع همکاری، وابستگی مثبت و بلندمدتی ایجاد می‌کند که رقبایی مانند چین یا ترکیه به‌راحتی قادر به جبران آن نیستند.
در حوزه زیرساخت نیز دو کشور در حال پیشبرد پروژه‌های مهمی از جمله فعال‌سازی خطوط ریلی و ایجاد مناطق صنعتی مشترک هستند. به گفته مقامات عراقی، پروژه‌های ریلی و توسعه مسیرهای مرزی نقش مهمی در تسهیل نقل‌وانتقال کالا و افزایش شفافیت در تجارت خواهد داشت. کارشناسان معتقدند تکمیل پروژه‌هایی مانند خط آهن شلمچه–بصره می‌تواند ایران را به یکی از مسیرهای اصلی دسترسی عراق به بنادر بین‌المللی تبدیل کند.
جایگاه عراق در صادرات غیرنفتی ایران
از سوی دیگر، آمار تازه سازمان توسعه تجارت ایران نشان می‌دهد عراق یکی از مقصدهای اصلی صادرات غیرنفتی ایران است. در هفت ماهه امسال، صادرات غیرنفتی ایران به ۳۲ میلیارد دلار رسیده که عراق پس از چین در جایگاه دوم مقاصد صادراتی قرار دارد. این حجم از تجارت، خود مزیتی به نام «مقیاس» ایجاد کرده و شبکه گسترده‌ای از توزیع‌کنندگان، تجار و مسیرهای تجاری را میان دو کشور تثبیت کرده است.
به باور تحلیلگران، مجموعه این عوامل—از جغرافیا و قیمت گرفته تا انرژی، زیرساخت و همکاری فنی—یک چارچوب مزیت رقابتی برای ایران ایجاد کرده که در کوتاه‌مدت قابل جایگزینی نیست. عراق از یک‌سو قصد دارد واردات را کاهش دهد و تولید داخلی را تقویت کند، اما از سوی دیگر ناچار است برای حفظ ثبات انرژی و تأمین کالاهای اساسی، روابط اقتصادی با ایران را در سطح بالا نگه دارد.
به همین دلیل است که مقامات بغداد از «پایداری روابط» سخن می‌گویند و هدف‌گذاری برای افزایش تجارت به ۲۰ میلیارد دلار را اعلام کرده‌اند؛ این موضوع نشان می‌دهد که روابط دو کشور به سمت گسترش و تعمیق می‌رود.
🔻🔻🔻
آخرین تحلیل‌ها، گزارش‌ها و اخبار مرتبط با تجارت و اقتصاد منطقه را از طریق صفحه اصلی سایت بازار کردستان دنبال کنید.