🔻بازار کردستان:
طی شش‌ماهه نخست سال جاری میلادی، واردات خودروهای چینی به عراق و اقلیم کردستان با رشد خیره‌کننده ۷۵ درصدی به ۱۸ هزار دستگاه رسیده است.
براساس تازه‌ترین داده‌های اداره گمرکات عراق، این رقم در حالی ثبت شده که کل واردات خودرو به این کشور در این بازه زمانی ۳۹,۵۰۰ دستگاه بوده که سهم بزرگی از آن به برندهای چینی اختصاص یافته است.
اقتصاد در خدمت خودرو؟
به گفته منار عبیدی، اقتصاددان و رئیس مؤسسه تحقیقاتی «عراق آینده»، بخشی از این افزایش واردات، به دلیل رشد طبیعی جمعیت – سالانه یک میلیون نفر – و افزایش تقاضای عمومی برای حمل‌ونقل شخصی است. اما بخش دیگر ماجرا، به «بازی‌های ارزی و صادرات مجدد» باز می‌گردد.
عبیدی در گفت‌وگو با «روداو» می‌گوید:
«برخی واردکنندگان خودرو، از تفاوت نرخ رسمی و بازار آزاد ارز سود می‌برند؛ خودرویی را با نرخ رسمی دلار وارد کرده و سپس با صادرات مجدد آن، به سود هنگفتی دست می‌یابند.»
چین؛ بازیگر اصلی بازار
هیمن علی، صاحب یکی از نمایشگاه‌های بزرگ فروش خودرو در اربیل، از تحول چشمگیر در ساختار بازار خودرو خبر می‌دهد:«بازار کاملاً تغییر کرده؛ اگر بازار را به سه بخش تقسیم کنیم، دو بخش آن در اختیار برندهای چینی است. در روزهایی که بازار کساد است، من روزانه ۱۵ تا ۲۰ خودرو می‌فروشم که همگی چینی‌اند.»
او می‌افزاید: تنها در ماه گذشته، ۱۰۴ خودروی هیبریدی چینی وارد کرده و همه را در مدت ۱۸ روز فروخته است.
قیمت شکنی چینی‌ها
به گفته کارشناسان، خودروهای چینی نه‌تنها از نظر ظاهر مشابه با خودروهای محبوب ژاپنی و آمریکایی هستند، بلکه قیمت بسیار پایین‌تر آنها مزیتی مهم در عرصه رقابت نیز محسوب می‌شود.هیمن علی در این‌باره می‌گوید: «خودروی نیسانی که پیش‌تر ۱۶ هزار دلار قیمت داشت، حالا به‌دلیل رقابت با مدل‌های چینی به ۱۲,۵۰۰ تا ۱۳,۰۰۰ دلار رسیده است. در حالی‌که تویوتا کرولا حدود ۲۱,۵۰۰ دلار قیمت دارد، من نمونه چینی آن را با ۱۶,۰۰۰ دلار می‌فروشم.»
میانگین قیمت‌ها
بر اساس گزارش آژانس آینده عراق، میانگین قیمت خودروهای وارداتی به شرح زیر است:
چینی: ۱۳,۳۰۰ دلار
ژاپنی: ۳۴,۵۰۰ دلار
کره‌ای: ۲۶,۵۰۰ دلار
اقلیم کردستان؛ مرکز مصرف خودروهای وارداتی
بنا به داده‌های منتشرشده توسط وزارت برنامه‌ریزی اقلیم کردستان در سال ۲۰۲۴، نزدیک به ۷۳ درصد از خانوارهای اقلیم کردستان دست‌کم یک خودرو در اختیار داشته‌اند. این میزان، در مقایسه با میانگین ملی عراق که حدود ۴۵ درصد است، بالاتر بوده و نشان‌دهنده گسترش سریع مالکیت خودرو در این منطقه است. همچنین شهر اربیل با بیش از ۴۵۰ هزار خودرو ثبت‌شده در صدر شهرهای پرخودروی اقلیم قرار دارد.
منابع رسانه‌ای کُردی طی ماه‌های گذشته با انتقاد به سیاست و رویه‌های واردات، بارها به روند «چینی‌شدن بازار خودرو در اقلیم» اشاره کرده‌اند.
محبوبیت فزاینده خودروهای هیبریدی
آمارها نشان می‌دهد که در بازار اقلیم کردستان تقاضا برای خودروهای هیبریدی – که با ترکیب برق و بنزین کار می‌کنند – ۴۵ درصد افزایش یافته است. با وجود این، خودروهای بنزینی همچنان بیشترند. عبیدی علت این موضوع را پایین بودن قیمت سوخت در عراق و اقلیم کردستان – نسبت به دیگر کشورها – می‌داند.
کاهش واردات کره‌ای؛ تغییر استراتژی یا کاهش تقاضا؟
در حالی‌که واردات خودروهای کره‌ای از ۱۲,۷۰۰ دستگاه در نیمه اول ۲۰۲۴ به ۹,۵۰۰ دستگاه در مدت مشابه سال جاری میلادی کاهش یافته، کارشناسان می‌گویند این کاهش به معنای افت محبوبیت نیست. شرکت‌های کره‌ای تولیدات خود را از طریق کارخانه‌های مستقر در ترکیه و شرق آسیا به عراق صادر می‌کنند. طبق داده‌های رسمی ترکیه، در شش‌ماهه اخیر بیش از ۳,۰۰۰ خودروی اروپایی، کره‌ای و ژاپنی از ترکیه به عراق صادر شده‌اند.
رشد سریع واردات خودروهای چینی به عراق، از جمله اقلیم کردستان، تنها یک پدیده اقتصادی نیست؛ بلکه نماد تحولی ساختاری در سبک زندگی، غلبه اولویت‌های مصرفی، و حتی تعاملات منطقه‌ای عراق با قدرت‌های اقتصادی نوظهور است. با ادامه این روند، به نظر می‌رسد که برندهای چینی برای مدتی طولانی، بازیگران اصلی جاده‌های عراق و اقلیم کردستان باقی بمانند.